Виҫӗмкун ман почта ешчӗкне (хальхи орфографи ҫапла ҫырма хистет) ҫыру ҫитерчӗҫ. Мӗн амакӗ-ши? тесе урама тухса илтӗм. Кам янине пӑхрӑм та: Чӑваш Республикин тӗп суйлав комиссинчен иккен!
Суйлав умӗн эп вырӑнти суйлав комиссийӗн ӗҫне тиркесе статья кӑларнӑччӗ. Унта асӑннӑччӗ ӗнтӗ: хурав пулсан пӗлтеретӗп тесе. Хамӑн ҫырӑва электронлӑ почтӑпа янӑччӗ те хуравне те унтах кӗтнӗччӗ. Эрне иртсе кайрӗ, хурав килмерӗ... Хуравламӗҫ ӗнтӗ тесе шанчӑка та ҫухатнӑччӗ. Ак, хайхи, хуравӗ килчӗ пулать. Конверт шеллемен, «Раҫҫей Почтипех» янӑ.
Тӗрӗссипе хурав ҫав кунах пулнӑччӗ. Хамӑр вырӑнти комиссинчен хӗрарӑм шӑнкӑравларӗ, вӑл комисси пайташӗ иккен, анчах ятне-хушаматне каламарӗ. Эп калаҫнӑ майра чӑвашла пӗлмест терӗ, ҫавна май ӑна каҫарма ыйтрӗ. Тата ӗнтӗ суйлав вырӑнӗ хальхинче улшӑнни пирки вырӑсла ӑнланмаллах ҫырнӑ-и тесе ыйтрӗ. «Вырӑсла ӑнланмаллах ҫырнӑ-ха, — тетӗп, — анчах сӑмахӗ ун пирки мар вӗт-ха, патшалӑх чӗлхипе усӑ курасси пирки». Хайхи ӗнтӗ, ку суйлавҫӑ ӑҫта килмеллине пӗлет тесе хӑйсен ӗҫне тивӗҫлипех тунӑ тесе лӑпланчӗҫ пулас.
Шупашкарти В.С. Чаплина ячӗллӗ вулавӑшра Геннадий Трифонов философа асӑнса «ҫавра сӗтел» иртнӗ.
Мероприятие ученӑйӑн вӗрентекенӗ, Шупашкарти коопераци университечӗн доценчӗ, философи наукисен кандидачӗ Эрбина Никитина ертсе пынӑ. Ҫавра сӗтеле философи наукисен докторӗ, профессор, Владимир Чекушкин; Виталий Станьял литературовед тата публицист, Валерий Осипов философ тата ӑсчахӑн хӗрӗ Ульяна Князева хутшӑннӑ.
Аса илтерер: Геннадий Трифонов – ӑсчах, философи наукисен докторе, геологипе минералоги наукисен кандидачӗ, профессор, Раҫҫейри философи обществин регионти уйрӑмӗн председателӗ пӗлтӗрхи чӳк уйӑхӗнче вилнӗ.
Пулас ӑсчах 1938 ҫулхи чӳк уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Етӗрнекассинче ҫуралнӑ. 1961 ҫулта Мускаври М.В. Ломоносов ячӗллӗ университетӑн геологи факультетӗнчен вӗренсе тухнӑ.
Авӑн уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Шупашкар районӗнче пурӑнакан 69 ҫулти хӗрарӑм Когояр кӳлли патне кӑмпана кайнӑ. Кун иртнӗ, анчах вӑл таврӑнман. Тӑванӗсем пӑшӑрханма тытӑннӑ, пулӑшу ыйтнӑ.
Каҫхи 5 сехетре ҫӑлавҫӑсем Ҫурҫӗр поселокӗ патнелле ҫул тытнӑ. Вӗсем Мари Элти ӗҫтешӗсемпе пӗрле ҫав тӑрӑхра шыранӑ. Юрать-ха, хӗрарӑм 21 сехет те 25 минутра тупӑннӑ. Ӑна киле леҫсе янӑ.
Астӑвӑр: вӑрмана кайиччен кун пирки тӑвансене пӗлтерӗр, палламан вырӑнсенче ан ҫӳрӗр, телефона зарядка туса кайӑр, пӗрле ҫӗҫӗ, компас, шӑрпӑк, хунар илӗр. Паллах, ҫимеллипе ӗҫмелли те пулмалла.
Паян, авӑн уйӑхӗн 18-мӗшӗнче, 11 сехет тӗлӗнче Шупашкар районӗнчи Ҫӑкалӑх ялӗ ҫывӑхӗнче авари пулнӑ, унта ҫын вилнӗ.
«Про Город» хаҫата халӑх корреспонденчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, трактор ҫулпа пынӑ, ӑнсӑртран унталла-кунталла пӑркаланма тытӑннӑ. Транспорт ҫаврӑнса ӳкнӗ те водитель аяла пулнӑ. 30-35 ҫулсенчи пек курӑнакан арҫын ҫавӑнтах вилнӗ.
Палӑртмалла: трактор савутра каларнӑскер мар, ҫын пуҫтарнӑскер пулнӑ.
Кӑҫалхи ҫу уйӑхӗнче Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫ посёлокӗнче пурӑнакан арҫын машина валли саппас пай туянма хӑтланса улталаннӑ.
Тӳлевсӗр пӗлтерӳ паракан сайтсенчен пӗринче вӑл хӑйӗн ют ҫӗршывра кӑларнӑ автомашини валли саппас пай сутакана шыранӑ. Тавар сутакана унта асӑрханӑ хыҫҫӑн 16 пин тенкӗ укҫа куҫарса панӑ. Тавар сутаканни саппас пая ҫывӑх вӑхӑтра ӑсатма шантарнӑ. Ӗҫе пуҫӑннине ӗнентерсе видео та ярса панӑ. Анчах Кӳкеҫ арҫынни тавара кӗтсе илеймен.
Ултавҫа Дон ҫинчи Ростов хулинчи арҫын пулнӑ. Вӑл Шупашкарти йӗрке хуралҫисем патне кӑмӑлпа килменрен ӑна конвойпа илсе килнӗ. 37-ри арҫын хӑйне тӳрре кӑларас тесе телефона ҫухатнине, ӑҫта ярса памаллине пӗлменнине ӗнентерме пӑхнӑ. Арҫын тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ.
Чӑваш Енри шкулсенче «Виҫӗ хӗвел» (вырӑсла — Три солнца) ятлӑ кӗске метрлӑ фильма кӑтартаҫҫӗ. Ӑна шкул ачисем хут пухса тунӑ укҫапа ӳкернӗ.
«Вести.Чувашия» телекурав пӗлтернӗ тӑрӑх, макулатура пуҫтарма 286 шкул хутшӑннӑ.
Фильма Шупашкарта, Шупашкар районӗнчи «Ясна» этнокомплексра тата Канаш районӗнчи Ҫӗнӗ Мами ялӗнче ӳкернӗ.
Кӗске метрлӑ кинолента чӑваш халапӗсемпе тата йӑли-йӗркипе паллаштарать, ҫынсене юратма вӗрентет теҫҫӗ ӑна ӳкернисем.
Фильм сценарисчӗ тата режиссёрӗ – Елена Дубровская. Вӑл каланӑ тӑрӑх, кинолентӑна «Киноуроки» (чӑв. Киноуроксем) проекта пурнӑҫа кӗртнӗ май ӳкернӗ. Асӑннӑ проектпа килӗшӳллӗн 37 кинолента ӳкернӗ, пӗтӗмпе 99 фильм ӳкерме тӗллев лартнӑ.
«Виҫӗ хӗвел» фильма Раҫҫейри мӗнпур шкулта класс сехечӗсен вӑхӑтӗнче кӑтартӗҫ.
Сӑмах май каласан, виҫӗ хӗвел пирки юмах-халап ытти хӑш-пӗр халӑхӑн фольклорӗнче те тӗл пулать.
Чӑваш Енӗн юстици министрӗнче тӑватӑ ҫул тӑрӑшнӑ Наталья Тимофеева Совет Союзӗн Геройӗ А.В. Кочетов ячӗллӗ Федерацин Атӑлҫи округӗнчи Чӑваш кадет корпусне ертсе пыма тытӑннӑ. Унччен вӑл ҫулталӑк ытларах Шупашкар районӗн администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗнче ӗҫленӗ.
Наталья Тимофеева Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ юрисчӗ шутланать, ӑна «Чӑваш Республики умӗнче тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» медаль орденӗпе чысланӑ.
Наталья Юрьевна 1979 ҫулхи раштав уйӑхӗн 7-мӗшӗнче Приморье тӑрӑхӗнче ҫуралнӑ. И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче «юриспруденци», «хими» специльноҫсене алла илнӗ. «Чӑвашторгтехника» организацире юрисконсульт, пай пуҫлӑхӗ пулнӑ, кайран ЧР Культура министерствинче консультант-юристра, тӗп специалистра, пай пуҫлӑхӗнче тӑрӑшнӑ. 2011-2015 ҫулсенче Чӑваш Енӗн Пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министерствинче тимленӗ, унта министр ҫумӗ таран вырӑн йышӑннӑ. 2015 ҫулхи юпа уйӑхӗнче Чӑваш Енӗн Пурлӑх тата ҫӗр хутшӑнӑвӗсен комитетне ертсе пыма тытӑннӑ, комитетран министерство туса хунӑ хыҫҫӑн министр пуканне йышӑннӑ. Кайран ӑна министр тивӗҫӗнчен хӑтарнӑ.
«Тӗрленӗ Чӑваш Ен» проект Республика кунӗнче старт илнӗ. Унпа килӗшӳллӗн, кашни районти ӑстасем республика карттине тӗрлӗҫ. Уявра Чӑваш тӗррин музейӗ кашни района чиккисене ӳкернӗ картинӑна валеҫсе панӑ.
Ӑстасем ҫӑвӗпех ӗҫленӗ. Акӑ карттӑн пӗрремӗш пайӗсем музея ҫитнӗ. Шупашкар районӗн карттине Любовь Вазюковӑпа Анастасия Андреева тӗрленӗ. Елчӗк районӗнче ку ӗҫе Римма Парферьева пурнӑҫланӑ. Вӑрнар районӗнче вара карттӑна Елена Есенцева тата Елена Шарипова тӗрленӗ. Красноармейски районӗн карртине Жанна Михайлова хатӗрленӗ.
Проект положенийӗпе килӗшӳллӗн, карттӑсен тӗрленӗ пайӗсем музея авӑн уйӑхӗн 15-мӗшӗччен ҫитмелле. Унтан вӗсене «Паха тӗрӗ» хапрӑк ӑстисем пӗрлештерӗҫ. Тӗрленӗ карттӑпа халӑха Чӑваш тӗррин кунӗнче, чӳкӗн 26-мӗшӗнче, паллаштарӗҫ.
Шупашкар районӗнчи тӗп пульницӑна 19 дефибриллятор кӳрсе килнӗ. Чӑваш Енӗн Сывлӑх сыхлав министерствин сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, аппарата сывлӑх сыхлавӗн пирвайхи сыпӑкне юсаса ҫӗнетессипе ҫыхӑннӑ программӑпа килӗшӳллӗн туяннӑ.
«Дефибриллятор чӗрепе ӳпке чирӗпе чирлесен реанимаци вӑхӑтӗнче, кардиоплегипе ҫыхӑннӑ операцисенче кирлӗ. Чӗре кӗтмен ҫӗртен чарӑнса ларасран пулӑшать», — ӑнлантарнӑ Шупашкар районӗнчи тӗп пульницӑн аслӑ фельдшерӗ Алевтина Окликова.
Реанимаци оборудованине пульницӑн подразделенийӗсене ҫывӑх вӑхӑтра валеҫсе парӗҫ. 9 дефибриллятора врач амбулаторийӗсене парӗҫ, пӗрне — 1 Ишлейри пульницӑна, пӗрне — Тутаркассинчи участок пульницине. 7 дефибриллятора халӑх йышлӑ вырӑнсенчи ФАПсене илсе кайӗҫ, пӗри район пульницинче юлӗ.
Йӗрке хуралӗнче ӗҫленӗ ҫын йӗркене хӑй пӑснӑ. Ҫывӑх вӑхӑтра вӑл суд тенкелӗ ҫине ларӗ. Ун тӗлӗшпе РФ Пуҫиле кодексӗн 285-мӗш статйин 1-мӗш пайӗпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Чӑваш Енӗн прокуратуринче пӗлтернӗ тӑрӑх, саккун арҫынна 4 ҫул таран ирӗкрен хӑтарма май парать.
41 ҫулти оперативлӑ дежурнӑй тӗлӗшпе пуҫарнӑ пуҫиле ӗҫе Шупашкар районӗнчи прокуратура ҫирӗплетнӗ. Асӑннӑ этем Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫре вырнаҫнӑ пайри дежурство пайӗнче оперативлӑ дежурнӑй пулса ӗҫленӗ вӑхӑтра ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курнӑ.
РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри тӗпчевҫисем палӑртнӑ тӑрӑх, 2020 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 11-мӗшӗнчен тытӑнса 2021 ҫулхи ака уйӑхӗн 16-мӗшӗччен ҫав ҫын талӑкри дежурствӑра тӑнӑ чухне ӗҫри топливо карттине хӑйӗн паллаканӗсене панӑ тата унпа хӑйӗн транспорчӗ валли усӑ курнӑ. Ҫапла вӑл 10 пин ытла тенкӗлӗх тӑкак тунӑ.
+11.3 °C